Helemaal bovenaan de Botnische Golf verrijst een bijzondere staalfabriek. Op nog geen 100 km van de poolcirkel, buiten de kleine Zweedse stad Boden en omgeven door een bos, is een enorme groene staalfabriek in aanbouw. Zoals de planning er nu uitziet zal de fabriek begin 2026 beginnen met het maken van staal voor klanten als Ikea en Mercedes-Benz. Een productieproces zonder schadelijke uitstoot, met waterstof gemaakt van hernieuwbare energie in plaats van steenkool. Tegen het einde van het decennium is de fabriek van plan om 5 miljoen ton groen staal per jaar te produceren.

5 miljoen klinkt veel, maar wereldwijd is het slechts een klein deel. De wereld maakt elk jaar bijna 2 miljard ton staal, voor gebruik in grote gebouwen, windturbines, auto's, wasmachines en strijkijzers. Op dit moment is de staalproductie nog een enorme bron van uitstoot. De staalindustrie is verantwoordelijk voor meer dan 2,6 miljard ton CO2-uitstoot per jaar, bijna drie keer zoveel als de luchtvaartindustrie. Bedrijven als de Zweedse startup H2 Green Steel willen bewijzen dat de industrie kan transformeren.

Geld mag bijna geen probleem zijn. De startup heeft inmiddels meer dan 5 miljard Euro aan nieuwe financiering opgehaald met als doel de oplossing zo snel mogelijk te bouwen. "Anderen hebben ervoor gekozen om te beginnen met operaties op pilotschaal", zegt Karin Hallstan, hoofd communicatie voor H2 Green Steel. "Wij zijn van mening dat snelheid van essentieel belang is en dat de wereld geen behoefte heeft aan nog een pilotfabriek. In plaats daarvan is het tijd voor actie op grote schaal. De technologie is bewezen en volwassen, en we hebben de business case en de vraag naar groen staal bewezen. Daarom gaan we meteen voor grootschalige productie."

Het grootste deel van de wereldwijde staalproductie begint met het gooien van ijzererts uit mijnen in enorme hoogovens. Aan dit proces wordt steenkool toegevoegd om een chemische reactie op gang te brengen en ijzer te maken. "Het is ongeveer net zo vies als je zou verwachten", zegt Hilary Lewis, staaldirecteur bij Industrious Labs, een non-profitorganisatie die zich richt op het helpen van de zware industrie om koolstofarm te worden.

"Elke hoogoven is ongeveer even vervuilend als een kolencentrale." Sommige staalfabrieken hebben meer dan één hoogoven. In de ovens maakt de chemische reactie CO2. De oven moet ook extreem heet zijn en die warmte komt meestal ook van het verbranden van fossiele brandstoffen. Het "ruwijzer" dat uit de oven komt, gaat vervolgens in een ander type oven om het tot staal te verwerken, waardoor er nog meer CO2-uitstoot ontstaat.

Een minder gebruikelijk proces maakt gebruik van een DRI-oven, die op een lagere temperatuur werkt en meestal op aardgas of steenkool werkt, maar ook op waterstof kan werken. H2 Green Steel gaat groene waterstof maken in zijn fabriek, wat betekent dat het hernieuwbare elektriciteit zal gebruiken om water te splitsen in waterstof en zuurstof. Nadat de fabriek ijzer heeft gemaakt met de DRI-oven op waterstof, zal het ijzer worden verwerkt tot staal in een andere oven die volledig op elektriciteit draait. In deze stap wordt een kleine hoeveelheid koolstof gebruikt, maar het totale proces vermindert de uitstoot van de staalproductie met 95%.

De eerste uitdaging: er is vandaag niet veel groene waterstof beschikbaar. Voor het maken van de groene waterstof zijn ook enorme hoeveelheden hernieuwbare elektriciteit nodig, dus er zullen meer hernieuwbare energiebronnen aan het net moeten worden toegevoegd. DRI-ovens hebben ook ijzererts met een hoge zuiverheid nodig, dat niet overal beschikbaar is.

De stad Boden is zeer geschikt voor de technologie: er is een overvloedige hoeveelheid betaalbare hernieuwbare energie in het gebied om waterstof mee te maken. Ook het juiste ijzererts is beschikbaar. Toch is het proces zelfs onder de meest ideale omstandigheden duur. H2 Green Steel rekent haar klanten 25% tot 30% meer aan voor haar staal.

Gelukkig zijn veel klanten voorlopig bereid om een groene premie te betalen. Verschillende grote autofabrikanten hebben contracten getekend waarin ze zich ertoe verbinden om van H2 Green Steel te kopen zodra de productie begint. Het verschil in kosten voor de consument is misschien niet merkbaar. "Het goede nieuws is dat de meeste mensen geen staal kopen", zeggen de initiatiefnemers. "Ze kopen producten die een bepaalde hoeveelheid staal bevatten, zoals een auto." Een auto gebruikt ongeveer een ton staal, maar het gebruik van de groene versie kan betekenen dat consumenten slechts 100 euro meer betalen voor het voertuig. Dat vinden kopers zeker nog acceptabel.”

Afbeelding: artist impression van de nieuwe fabriek bij Boden in Zweden

Lees ook: nederland-a-hak-werkt-in-bergen-op-zoom-met-bouwplaats-op-100-groene-waterstof